ආදරය ගැන දීප්ති කුමාර ගුණරත්න ත්‍රිමාන අඩවියට ලිපියක් ලියල තිබුන. ආදරය ගැන ලියවුණු පරම වෛරය මුසුවූ ලියමනක් වන එහි දීප්ති ග්‍රීක ආදරය ගැන මතක් කරනවා. ඊට පස්සෙ ලිපිය පුරාම සෙක්ස් කියන එක පහත් කරමින් රාගයෙන් තොර පරම ආදරයක් උත්කර්ෂයට නංවන්න හදනවා. කොහොම වුනත් ඒ ලිපියේ පුද්ගලයන්ට පහර දීමේ වැඩි කොටස අයින් කරලා ආදරය ගැන අදහස ගත්තම කියන්න තියෙන්නෙ ග්‍රීක ආදරය ගැන පැටලිලි සහගත හෝ වැරදි සහගත කියවීමක් කියන එකයි.
ඒත් ඒක හින්ද අපිට පුළුවන් ග්‍රීකයො ආදරය දැක්කෙ කොහොමද කියන එක කතාවට ගන්න.
ආදරය කියන්නෙ හැමෝම ප්‍රශ්නයකට යන තැනක්. ඕනම කෙනෙක් තමන් ප්‍රාර්ථනා කරන විදිහෙ ආදරයක් නොලැබීමේ කාංසියෙන් පෙළෙනවා. ආදරයේ පොපියන චමත්කාරය සහිත මුල් ටික කාලෙන් පස්සෙ මේක ස්වභාවිකයි. ඊට පස්සෙ අපි ආදරය රඳවා ගන්න එක එක දේවල් කරනවා.
අපි හැමෝම මේ මානසික අර්බුදයට මුහුණ දෙන්නෙ ඉතාම මෑත කාලෙක ආගමික අදහසක් විදිහට ආපු රොමාන්තික ආදරය ගැන සංකල්පය හින්ද. අපි හැම ආදරයක්ම එක මනුස්සයෙක් මත පවරනවා. එකම විදිහකට හැමදාම පවතින ආදරයක් ගැන සිහින දකිනවා. ඒක කොයිතරම් බොළඳද කියල දැන දැනත් අපිට ඒකෙන් ගැලවෙන්න බැරි වෙලා තියෙනවා. අපේ ආශාවන් අවුලන ලිංගික අනුරාගයත් අපි ගැන හොයන බලන ආරක්ෂාව සලසන සංසුන් ප්‍රේමයත් එකම තැනක රඳවන්න අපි ශිෂ්ටාචාරයක් පුරා අසාර්ථක වෑයමක යෙදෙනවා.
අපි ආදරය කියන තනි වචනෙ දරන්න බැරි තරම් දේවල් වලින් පුරවලා තියෙනවා.
ග්‍රීකයො මූලිකවම ආදරයේ තුන් ආකාරයක් ගැන කතා කළා. ඒ තුන එකම ආදරයක් ඇතුලෙ පවතින්න ඕන කියල ඒ ගොල්ලො විශ්වාස කළේ නෑ. ඒ තුන වෙන වෙනම පැවතිය හැකි ආදරයන්. ඒ වගේම ඒ එක් ආදරයක් අනෙක බවට පරිවර්තනය වෙන්නත් පුළුවන්. හැම දෙයක්ම එක වචනයක ගොනු කරනවා වෙනුවට ග්‍රීකයො ඒ වෙනස් සම්බන්ධතා සහ හැඟීම් ස්වරූප වෙන වෙනම පවත්වාගත්තා. මානසික කලාපයන් විශාල කළා.
Eros – මේ තමයි ආදරයක මුල් කාලය. ශරීරයෙන් උතුරා යන ප්‍රේමය. අනුරාගය. මේක හැමදාටම පවතින එකක් නෙමෙයි. එක්කො ආශාවන් තෘප්තිමත් කරමින් මේ ආදරය නිමාවෙනවා. නැත්තං ඒක වෙනත් ආදරයක් බවට පරිවර්තනය වෙනවා. සම්බන්ධතා ස්වරූපය මාරු වෙනවා. දීප්ති බයෙන් කතා කරන සෙක්ස් කියන කොටස තියෙන්නෙ මෙතන. ග්‍රීකයන් පවා මේක අනතුරුදායක විදිහට දැක්කෙ තමන්ගේ පාලනය ගිලිහී යන්න පුළුවන් නිසා. කොයිතරම් හිටියත් ඇතිවෙන්නෙ නැති ප්‍රේමයක්. ශරීරයෙන් ශරීරයට කතා කරන ආදරේ භාෂාව තමයි මේක.
Philia – ඇරිස්ටෝටල් විසින් පරම ආදරය විදිහට හැඳින්නුවෙ මේ සම්බන්ධතා ස්වරූපය. ප්ලේටෝගේ ආදරය වුනෙත් මේක. ඒ තමයි මිත්‍රත්වය. මේ ආදරය ඇතිවෙන්නෙ සමානයන් දෙන්නෙක් අතර විතරයි. ඊරොස් කියන ප්‍රේමය කාලයකදි මේ දක්වා වර්ධනය වෙන්න පුළුවන්. නමුත් මේ මිත්‍රත්වයේ ආදරය පවතින්න සෙක්ස් අවශ්‍ය වෙන්නෙ නෑ. ඒක මනසින් මනසට කරන ආදරයක් විදිහටයි හැඳින්නුවෙ. විවාහයකට වඩා සුදුසු වෙන්නෙ මේ විදිහෙ ප්‍රේමයක්. අනුරාගී ආශාවන්ගෙන් බැහැර පවතින ආදරයක්. මේ ආදරයට සමාන්තරව තව තැනක ඊරොස් ඇවිලෙන්න පුළුවන්.
Agape – මේ තමයි ආධ්‍යාත්මික ප්‍රේමය. නැත්තං මහා මෛත්‍රිය. සියලු දෙනා වෙත පතල කරන ආදරය. මේක ඇතිවෙන්නෙ විශාල එම්පතියක් එක්ක. දුකට පත් කෙනා ගැන ඇතිවෙන සහනුකම්පිත හැඟීම. මේ ආදරයේ වැදගත්කම ඒක අනෙකාගේ හොඳ මත ඇතිවෙන දෙයක් නොවෙන එක. මනුස්සයෙක් දුර්වලතාවයන් සමග බාරගන්න පුළුවන් වෙන්නෙ ඇගපෙ නිසා. දුෂ්ටයා විනාශ වෙද්දි පවා ඔහු වෙනුවෙන් ඇතිවෙන්නෙ මෙන්න මේ ප්‍රේමය. ආත්මාර්ථයෙන් තොර වූ මිනිස් ප්‍රේමය.
මේ මූලික ආදරයේ හැඩයන්ට අමතරව තවත් ආදරනීය සම්බන්ධතා කීපයක් ගැන ග්‍රීකයො කතා කරනවා.
Ludus – මේ කියන්නෙ ෆ්ලර්ටින් වලදි ඇතිවෙන ආදරයට සමාන හැඟීමක්. ඉතාම කෙළිදෙල්, සෙල්ලක්කාර, විනෝදකාමී, සතුටින් පිරුනු පාවෙනසුලු ආදර මොහොත. බොහෝ විට ඊරොස්වල පෙර මොහොත.
Pragma – කාලයත් ජීවිතයත් එක්ක පරිණත වූ ආදරයට ප්‍රැග්මා කියනවා. විවිධ දේට එකට මුහුණ දීමෙන් දේවල් කැපකිරීමෙන් ගොඩනැගුනු සුවිශේෂී මිනිස් බැඳීමක්. මේක ආදරයේ ගැඹුරු පැවැත්ම කියන්න පුළුවන්.
මේ සියලු ආදරයන් එකට එක තැනක පවතින්න ඕන කියල ග්‍රීකයො විශ්වාස කළේ නෑ. මේ සියල්ල එකවිට පවතින්න පුළුවන් ආදර කලාප හැටියෙනුයි ඒ ගොල්ලො දැක්කෙ. ඒ හැම ආදරයක්ම එකතු වෙලා මිනිහෙකුගේ හදවත විශාල කළා. එක ආදරයක් පවත්වාගැනීම වෙනුවෙන් අනෙක් සියල්ල කැපකිරීම සිද්ද වුනේ බොළඳ රොමාන්තික ආදරය ගැන විශ්වාසය ඇතිවුනාට පස්සෙ. ඊට කලින් මිනිස්සු තමන්ට මුනගැහෙන එක් එක් ආදරයේ ස්වරූපයන් වින්දා. ඒ නිසා එක ආදරයක් ඇතුලෙ නැති දේවල් ගැන හිතමින් තැවෙන්න ඕන වුනේ නෑ. අපි විවාහය ඇතුලෙ කරන්නෙ මේ සියලු සුවිසල් ආදර කලාපයන් එක තැනකට සීමා කරන එක. එක මනුස්සයෙක් මත පවරන එක. ඒ අතෘප්තියෙන් කාංසියට පත්වෙන එක.
ග්‍රීකයො තවත් වෙනස් ආදරයේ ස්වරූපයන් ගැනත් කිව්වා.
Filautia – තමන් පිළිබඳ ආදරය ගැනත් ග්‍රීකයො කතා කළා. තමන් ගැන ආදරය නැත්තාට පිටස්තර අයට ආදරය කළ නොහැකි යැයි ඔවුන් විශ්වාස කළා. අනෙක් අය ගැන ඇතිවන සෑම මිත්‍රශීලී හැඟීමක්ම කෙනෙක් තමන්ට දක්වන මිත්‍රශීලි බවේ දිගුවක් කියල ඇරිස්ටෝටල් කිව්වා.
මේ ආදරයේ නරක ස්වරූපය තමයි නාසිසිසම් කියන්නෙ. තමන් පිළිබඳ ස්වරූපරාගයෙන් පෙළීම.
Storge – පවුලේ බැඳීමක් විදිහට ඇතිවෙන ආදරය. සහෝදරයන් අතර පවතින්නෙ මේ හැඟීම. කණ්ඩායම් හැඟීම, ජාතික හැඟීම, වාර්ගික හැඟීම වගේ දේවල් අයිති වෙන්නෙ මේ ආදරයට.
Mania – මේ තමයි උමතු ආදරය. අනෙකා මත දැඩිව රදා පවතින අනෙකාව මරාගෙන මැරෙන ප්‍රේමය. ඉරිසියාව, හීනමානය, තණ්හාව නලියන ප්‍රේමය. අපි පිහි ඇනුම්, දිවිනසා ගැනීම් දකින්නෙ මේනියාවේ ප්‍රතිඵල විදිහට. එකිනෙකා විනාශ කරන විෂ සහිත ආදරයන් ඇතුලෙ පවතින්නෙ මේ උමතු ප්‍රේමය.
අපි ආදරය කියන වචනෙ ඇතුලෙ මේ හැමදේම කියනවා. එක වචනයක් මේ හැම හැඟීමක්ම දරද්දි ඒ වචනෙට තේරුමක් නැති වෙනවා.
දීප්තිගේ යෝජනාව වන අන් සියලු ආදරයන් වෙනුවට ෆීලියා විතරක් පවත්වාගැනීම කියන්නෙත් නැවතත් කසාද ප්‍රේමයම වෙනස් විදිහකට යෝජනා කිරීමක්. ඒක රොමාන්තික ප්‍රේමය ගැන අදහසේම ගිලීමක්. ඒ වෙනුවට ආදරයේ ප්‍රගතිශීලී උත්සාහය වෙන්න ඕන වෙනස් වෙනස් ආදරයන් වෙනස් වෙනස් නම් වලින් පවතින විශාල හදවතක් හිමි මනුස්සයෙක් නිර්මාණය කරන එක.
